Përhapja e lisë së majmunëve u shpall emergjencë globale shëndetësore nga Organizata Botërore e Shëndetësisë. Ja çfarë duhet të dini:
Çfarë është lija e majmunit?
Lija e majmunëve është një infeksion viral që zakonisht gjendet në Afrikën qendrore dhe perëndimore. Rastet, zakonisht infeksione të izoluara, ndonjëherë diagnostikohen në vende të tjera, përfshirë Mbretërinë e Bashkuar ku rasti i parë u regjistrua në vitin 2018 në një individ që mendohet se e ka marrë virusin në Nigeri.
Ekzistojnë dy forma të lisë së majmunit, një lloj më i butë afrikano-perëndimor dhe një lloj më i rëndë i Afrikës Qendrore, ose Kongo. Përhapja aktuale ndërkombëtare duket se përfshin llojin e Afrikës Perëndimore, megjithëse jo të gjitha vendet kanë publikuar një informacion të tillë.
Sipas Agjencisë së Sigurisë Shëndetësore në Mbretërinë e Bashkuar (UKHSA), simptomat e hershme të lisë së majmunit përfshijnë ethe, dhimbje koke, dhimbje muskujsh, ënjtje të nyjeve limfatike dhe të dridhura, si dhe karakteristika të tjera si rraskapitja.
“Mund të zhvillohet një skuqje, shpesh duke filluar në fytyrë, duke u përhapur më pas në pjesë të tjera të trupit, duke përfshirë organet gjenitale,” thotë UKHSA. “Skuqja ndryshon dhe kalon nëpër faza të ndryshme dhe mund të duket si lija e dhenve ose sifilizi, përpara se të formojë më në fund një kore, e cila më vonë bie.”
Shumica e pacientëve shërohen nga lija e majmunit brenda disa javësh.
Si përhapet?
Lija e majmunit nuk përhapet lehtë midis njerëzve dhe kërkon kontakt të ngushtë. Sipas Qendrave Amerikane për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC), mendohet se transmetimi nga njeriu te njeriu ndodh kryesisht nëpërmjet spërklave të mëdha të frymëmarrjes.
“Spërklat e frymëmarrjes në përgjithësi nuk mund të përhapen më shumë se disa metra, kështu që kërkohet kontakt i gjatë nga afër,” thotë CDC. “Metodat e tjera të transmetimit nga njeriu te njeriu përfshijnë kontaktin e drejtpërdrejtë me lëngjet e trupit ose materialin e lezionit (ind/organ që ka pësuar dëmtim përmes sëmundjes, të tilla si plagë).
OBSH tha se shpërthimi ishte raportuar kryesisht midis burrave që kryenin marrëdhënie seksuale me burra që kishin raportuar se kishin bërë seks kohët e fundit me partnerë të rinj ose me shumë partnerë. Megjithatë, ekspertët kanë theksuar se çdokush mund të sëmuret nga lija e majmunit pasi përhapet nga kontakti i ngushtë ose intim. OKB ka paralajmëruar se disa portretizime mediatike të afrikanëve dhe njerëzve LGBTQ+ “përforcojnë stereotipet homofobike dhe raciste dhe përkeqësojnë stigmën”.
Ku janë gjetur rastet?
Në nivel global, deri më tani ka pasur 16,016 raste të lisë së majmunëve – 4,132 prej të cilave ishin në javën e kaluar, sipas të dhënave të OBSH-së. Sëmundja është raportuar në 75 vende dhe territore dhe ka shkaktuar pesë vdekje. Rajoni i Europës ka numrin më të madh të rasteve totale, me 11,865, dhe rritjen më të lartë në shtatë ditët e fundit, me 2,705.
Sa të shqetësuar duhet të jemi?
Lloji afrikano-perëndimor i lisë së majmunit është përgjithësisht një infeksion i lehtë për shumicën e njerëzve, por është e rëndësishme që të infektuarit dhe kontaktet e tyre të identifikohen. Virusi është më shumë shqetësues për njerëzit më të rrezikuar, si ata me sistem imunitar të dobësuar ose gratë që janë shtatzënë.
