Kërcënime, hile e premtime: Ministria ruse e Mbrojtjes përdor karota dhe shkopinj për të inkurajuar emigrantët nga Azia Qendrore të regjistrohen në ushtri. Një mënyrë është ofrimi i një rruge drejt nënshtetësisë ruse.
Rusia ka nevojë për ushtarë dhe autoritetet e saj po u drejtohen gjithnjë e më shumë emigrantëve për të plotësuar radhët e ushtrisë. Punëtorët mysafirë nga vendet e Azisë Qendrore shpesh ndalohen në rrugë, dërgohen në zyrat e rekrutimit dhe detyrohen të nënshkruajnë kontrata me Ministrinë e Mbrojtjes ruse. Ky proces mund të shoqërohet me kërcënime dhe dhunë. Në të njëjtën kohë, migrantëve u ofrohet një rrugë e shpejtë për të marrë nënshtetësinë ruse nëse bashkohen me ushtrinë.
Fushata e rekrutimit filloi përpara pushtimit të Ukrainës
Lajmi se Rusia po përpiqet të rekrutojë emigrantë u bë publik disa ditë përpara se trupat e saj të pushtonin Ukrainën. Më 20 shkurt 2022, blogeri uzbek Bahrom Ismailov publikoi një video në kanalin e tij në YouTube ku u kërkohej migrantëve që të nënshkruajnë një kontratë me Ministrinë Ruse të Mbrojtjes dhe duke premtuar se do të marrin nënshtetësinë ruse brenda gjashtë muajve.
Më pas, filluan të qarkullojnë raporte për zyrtarët e mbrojtjes që u bënin presion migrantëve për t’u bashkuar me forcat e armatosura, tha për DW aktivistja dhe avokatja Valentina Chupik. Këtu përfshiheshin shtetas të Uzbekistanit, Kirgistanit, Taxhikistanit, Armenisë dhe njerëz nga komunitete të tjera migrante.
“Unë dhe kolegët e mi gjetëm një video të regjistruar nga një taxhik, i cili po ngiste një kamion në Ukrainë dhe i cili tha se nuk e dinte se çfarë po ndodhte, se ishte bashkuar me ushtrinë ruse dhe se nuk e dinte nëse do të shkonte për të mbijetuar”, tha avokati nga Uzbekistani.
Si përgjigje, Chupiku dhe bashkëpunëtorët e saj nisën një fushatë për të informuar njerëzit. Shkalla e suksesit të rekrutuesve ka rënë.
A është Mariupol-i në rajonin e Moskës?
Por në verën e vitit 2022, Ministria e Mbrojtjes filloi të rekrutojë punëtorë për të kryer punë ndërtimore në rajonet e kontrolluara nga Rusia të Ukrainës, si Luhansk, Donetsk dhe Mariupol. Sipas aktivistit, grupe të mëdha njerëzish nga Azia Qendrore u regjistruan pa kuptuar se çfarë po ndodhte.
“Në tetor, uzbekët më telefonuan për të pyetur nëse Mariupol ishte në rajonin e Moskës, duke iu referuar qytetit bregdetar ukrainas që u shkatërrua në gërmadha përpara se të merrej nga forcat ruse vitin e kaluar. Punëtorët me sa duket u informuan se do të punonin në rajonin e Moskës.
“Ata u futën në autobusë me xhama të ngjitur me shirit dhe u dërguan në një drejtim të panjohur – 20 autobusë me 53 persona në secilin. Pasi arritën, panë se nuk kishte asgjë tjetër përveç rrënojave përreth dhe filluan të kuptojnë se nuk ishte rajoni i Moskës. Dikush kishte numrin tim të telefonit dhe më kontaktoi”, tha Chupiku.
“Isha e tmerruar. Fillova t’u telefonoja ambasadave të Uzbekistanit në Rusi dhe Ukrainë, por humbëm komunikimin me këta njerëz. Duke gjykuar nga fakti se ata kishin nënshkruar kontrata me Ministrinë e Mbrojtjes dhe nga deklaratat e gardianëve që i shoqëronin, ata u rekrutuan në ushtri”.
Nuk ka kohë për të lexuar dokumentet para nënshkrimit
Aktivistët paralajmëruan gjithashtu për një mënyrë tjetër se si autoritetet ruse rekrutojnë emigrantë. Në qendrën e migracionit “Saharovo” të Moskës, ku njerëz nga Azia Qendrore vijnë për të kërkuar punë dhe leje qëndrimi dhe dokumente të tjera zyrtare, zyrtarët i detyrojnë ata të nënshkruajnë kontrata me ushtrinë.
“Ata u japin një dosje të tërë me dokumente, deri në 40 fletë dhe u japin gjysmë minutë për ta lexuar. Ka një radhë të madhe pas tyre, nuk kanë kohë të lexojnë dhe shumë firmosin pa parë. Më pas rezulton se ata kanë nënshkruar një kontratë për të shërbyer në ushtri”, tha zoti Çupik për DW.
“Njerëzit janë në panik, telefonojnë, pyesin se çfarë të bëjnë,” shtoi ajo. “Ka pasur shumë raste kur emigrantët, edhe pse tashmë kishin një leje pune, kanë hequr dorë nga gjithçka dhe u larguan shpejt nga Rusia.
Qendrat e paraburgimit të emigrantëve, të cilat mbajnë njerëz në pritje të dëbimit, janë një mënyrë tjetër për të shtuar ushtarë të rinj në radhët. Të arrestuarit informohen se do të marrin nënshtetësinë ruse pas gjashtë muajsh nëse shkojnë në ushtri. Nëse refuzojnë, ata kërcënohen, u thuhet se do të “harrohen” dhe do të kalojnë pjesën tjetër të jetës në paraburgim, sipas Çupik-ut. Autoritetet ruse synojnë gjithashtu të burgosur të huaj në burgje dhe koloni, duke i rrahur, torturuar dhe kërcënuar me përdhunim për t’i detyruar të regjistrohen.
Krejtësisht e paligjshme
Në maj 2023, presidenti rus Vladimir Putin nënshkroi një dekret për thjeshtimin e procedurës për marrjen e nënshtetësisë ruse për të huajt që kanë nënshkruar një kontratë njëvjeçare me Ministrinë e Mbrojtjes gjatë luftës në Ukrainë. Që atëherë, ka pasur gjithnjë e më shumë raste të raportuara të njerëzve që aplikojnë për shtetësi ruse vetëm për t’u dërguar në një zyrë rekrutimi dhe për t’u bërë presion për t’u regjistruar.
“Kjo praktikë është bërë veçanërisht e zakonshme,” tha Svetlana Gannushkina, kryetare e komitetit të ndihmës qytetare dhe anëtare e qendrës për të drejtat e njeriut Memorial. “Dokumentet e nevojshme për marrjen e shtetësisë nuk pranohen në mungesë të vërtetimit nga zyra e rekrutimit. Kjo është krejtësisht e paligjshme – nuk ka udhëzime të shkruara për këtë.”
Në mesin e gushtit 2023, Këshilli Presidencial i Rusisë për Shoqërinë Civile dhe të Drejtat e Njeriut sugjeroi ndryshimin e ligjit për ta bërë regjistrimin ushtarak të detyrueshëm për njerëzit që aplikojnë për një pasaportë ruse. Në fund të muajit, ligjvënësi komunist Mikhail Matveev prezantoi një projektligj që do t’u hiqte nënshtetësinë atyre që kërkojnë t’i shmangen regjistrimit dhe trajnimit të detyrueshëm ushtarak. Megjithatë, ligji do të zbatohej vetëm për “rusët e rinj” që nuk kanë lindur me shtetësi ruse.
Synohen “më të privuarit”
Valentina Chupik tha se ndërsa dëshira për të rekrutuar të huaj është e lidhur me dështimet e Rusisë në fushën e betejës, ajo ndodh gjithashtu për arsye politike.
“Përpara çdo zgjedhjeje të re në Rusi, ato përforcojnë ndjenjën e armiqësisë ndaj emigrantëve. Sot, ata kanë shpikur një mënyrë të re: rekrutimin e detyruar,” tha ajo. “Ata ndalojnë dhe rekrutojnë ata që janë më të pambrojturit, ata që nuk kanë kush t’i mbrojë”.
Përveç rrezikimit të jetës së tyre, emigrantët përballen edhe me ndjekje penale nëse kthehen në vendin e tyre të origjinës. Të gjitha vendet e Azisë Qendrore kanë ligje që ndalojnë shërbimin në ushtritë e huaja. Në Uzbekistan, autoritetet fetare madje lëshuan një fatva që ndalonte myslimanët uzbekë të merrnin pjesë në luftën në Ukrainë.
Griseni atë letër
Kur u pyet për mënyrat për të shmangur rekrutimin, këshilla e parë e Chupik-ut është të mos kërkohet shtetësia ruse. “Gjëja e parë për të cilën njerëzit duhet të mendojnë është se sa shumë kanë nevojë për Rusinë”. “Ne evakuuam disa mijëra njerëz, të cilët arritën të gjenin fatin e tyre në vende të tjera”.
Ajo tha se shumë emigrantë nga Azia Qendrore po mësojnë gjuhën ukrainase dhe planifikojnë të jetojnë në Ukrainë pas luftës. Ajo gjithashtu u bëri thirrje njerëzve që të lexojnë me kujdes të gjitha dokumentet përpara se t’i nënshkruajnë ato. Kur jeni nën presion ose kërcënim, griseni dokumentin ose shkruani ‘Nuk jam dakord’”, tha ajo, duke shtuar se nëse zyrtarët e imigracionit refuzojnë të pranojnë dokumente pa çertifikatë ushtarake, njerëzit duhet të kërkojnë që refuzimi të regjistrohet me shkrim.
“Filloni të postoni video në çdo media sociale dhe kërkojuni atyre të marrin dokumentet tuaja ose të lëshojnë një deklaratë me shkrim,” tha ajo. “Ka funksionuar mrekullisht deri tani”.
Ajo tha gjithashtu se emigrantët mund të marrin këshilla ligjore falas duke e kontaktuar atë. “Ne kemi avokatë që flasin rusisht, uzbekisht, taxhikisht, kirgize dhe armenisht”. “Në këto situata, është shumë më e sigurt të flasësh me një avokat në një gjuhë që FSB (shërbimi rus i sigurisë) nuk e kupton. /dw
