Më shumë se gjysma e ndërtesave të Gazës janë dëmtuar ose shkatërruar qëkur Izraeli filloi hakmarrjen për sulmet e Hamasit të 7 tetorit, zbulon një analizë e re nga BBC.
Imazhet e detajuara para dhe pas tregojnë gjithashtu se si bombardimet e Gazës jugore dhe qendrore janë intensifikuar që nga fillimi i dhjetorit, me qytetin e Khan Younisit që mban pjesën më të madhe të aksionit ushtarak të Izraelit. Izraeli u ka thënë vazhdimisht banorëve të Gazës që të lëvizin në jug për sigurinë e tyre.
Në të gjithë Gazën zonat e banuara kanë mbetur të shkatërruara, rrugët e frekuentuara më parë tregtare janë shndërruar në gërmadha, universitetet e shkatërruara dhe tokat bujqësore të shkatërruara, me qytete me tenda që ngrihen në kufirin jugor për të strehuar mijëra njerëz të mbetur pa shtëpi.
Sipas Kombeve të Bashkuara, rreth 1.7 milionë njerëz – më shumë se 80% e popullsisë së Gazës – janë të zhvendosur, me gati gjysmën e mbushur në skajin më jugor të Rripit.
Analiza e mëtejshme, nga BBC Verify, zbulon shkallën e shkatërrimit të tokës bujqësore, duke identifikuar zona të shumta me dëme të mëdha.
Forcat e Mbrojtjes së Izraelit (IDF) kanë thënë se kanë në shënjestër si luftëtarët e Hamasit ashtu edhe “infrastrukturën terroriste”, kur sfidohen për shkallën e dëmit.
Tani analiza e të dhënave satelitore të marra nga BBC-ja tregon shkallën e vërtetë të shkatërrimit. Analiza sugjeron se midis 144 mijë dhe 175 mijë ndërtesa në të gjithë Rripin e Gazës janë dëmtuar ose shkatërruar. Kjo është ndërmjet 50% dhe 61% e ndërtesave të Gazës.
Analiza e kryer nga Corey Scher i City University of New York dhe Jamon van Den Hoek i Oregon State University krahason imazhet për të zbuluar ndryshime të papritura në lartësinë ose strukturën e ndërtesave që tregojnë dëme.
Shkatërrimi në jug
Qyteti jugor i Khan Younis është goditur veçanërisht keq javët e fundit, me më shumë se 38 mijë (ose më shumë se 46%) ndërtesa tani të shkatërruara ose të dëmtuara, sipas analizës. Gjatë dy javëve të fundit më shumë se 1.500 ndërtesa janë shkatërruar ose dëmtuar atje.
Kulla Al-Farra – një bllok banimi 16-katësh në qendër të qytetit, ndërtesa më e lartë në zonë – u rrafshua më 9 janar siç mund të shihet në imazhet para dhe pas të horizontit të qytetit. Pjesa më e madhe e lagjes në të cilën ndodhet është rrafshuar nga sulmet izraelite që nga fundi i dhjetorit.
“Forcat izraelite shënjestëruan komplekset e banimit, veçanërisht në zonën në qendër të qytetit Khan Younis”, ka treguar Rawan Qaddah, banore 20-vjeçare, e cila është zhvendosur dhe ka humbur kontaktet me familjen e saj.
Ajo emëroi shkollat midis shumë ndërtesave që ishin dëmtuar. Disa tani po përdoreshin për të strehuar përkohësisht personat e zhvendosur.
Mund të shihet qartë niveli i dëmtimit nga niveli i rrugës.
Këto imazhe tregojnë pjesën e përparme të restorantit Shawarma Sanabel përpara pushtimit të Izraelit dhe sesi i njëjti kryqëzim dukej në një imazh të përbërë nga janari pas bombardimeve intensive të zonës.
IDF-ja ka justifikuar vazhdimisht veprimet duke vënë në dukje se Hamasi qëllimisht futet në zonat civile dhe shpjegoi shkatërrimin e ndërtesave në dritën e shënjestrës së luftëtarëve. Por pyetjet janë bërë në lidhje me shkatërrimin e ndërtesave në dukje të vendosura nën kontrollin e IDF-së.
Një shembull ishte Universiteti Israa, në Gazën veriore – fillimisht i dëmtuar rëndë pak para se të hidhej në erë plotësisht në atë që dukej si një shpërthim masiv i kontrolluar. Videoja u shpërnda gjerësisht në mediat sociale dhe IDF-ja thotë se procesi i miratimit për shpërthimin tani është duke u hetuar.
Scher, një nga akademikët që ka punuar në vlerësimin e dëmeve në Gaza, tha se ai dallon në krahasim me zonat e tjera të luftës që ai ka analizuar.
“Ne kemi bërë punë për Ukrainën, kemi parë gjithashtu Alepon dhe qytete të tjera, por shkalla dhe ritmi i dëmit është i jashtëzakonshëm. Unë kurrë nuk kam parë kaq shumë dëme të shfaqen kaq shpejt”.
Shkatërrimi i tokave bujqësore
Analiza e mëtejshme, e kryer nga BBC, tregon se sipërfaqe të mëdha të tokës së kultivuar më parë në të gjithë Gazën janë dëmtuar shumë. Edhe pse Gaza ishte shumë e varur nga importet para fillimit të luftës, një pjesë e madhe e ushqimit të saj vinte nga bujqësia dhe prodhimi i ushqimit brenda Rripit. Agjencitë e ndihmës thonë se gjysma e popullsisë së Gazës tani po përballet me urinë.
BBC-ja foli me një fermer, Saeed, i cili iku në jug nga Beit Lahia, në veri të Gazës, në mes të nëntorit.
33-vjeçari rriti fiq, limon, portokaj, nenexhik dhe borzilok dhe fitoi rreth 6 mijë dollarë (5,535 £) nga këto kultura çdo vit – burimi i vetëm i të ardhurave për të, babanë dhe motrën e tij. Ai ishte kujdesur për fermën, të trashëguar nga gjyshërit e tij, për 15 vjet.
Por disa ditë pas arratisjes, ai thotë se një i afërm i tij i tha se ferma ishte shkatërruar nga IDF-ja, së bashku me pesë shtëpitë përreth që u përkisnin të afërmve të tij.
Në veri dhe në qendër të Gazës, ku shumica e bujqësisë zhvillohej para luftës, sipërfaqe të mëdha toke duken të shkatërruara. Në shumë vende dëmi korrespondon me ndërtimin e mbrojtjeve të përkohshme izraelite, brigjet e tokës për të mbrojtur automjetet e blinduara dhe pastrimin e tokës përreth.
Disa fermerë kanë humbur të korrat e tyre edhe pse toka e tyre nuk u godit drejtpërdrejt.
Mohamed al-Messaddar, fermer nga Deir al-Balah në Gazën qendrore, ka mundur të shkonte në fermën e tij vetëm një herë që nga fillimi i luftës.
Ai thotë se humbi më shumë se 90% të të korrave të portokallit.
Përtej modelit të tokës së prekur nga buldozimi i rrugëve dhe ndërtimi i mbrojtjes, ka pasur akuza për shkatërrim të qëllimshëm ndaj IDF-së.
Në një video të postuar në internet më 4 nëntor, koloneli Yogev Bar-Shesht, nënkryetar i Administratës Civile, tha në një intervistë nga brenda Gazës: “Kushdo që kthehet këtu, nëse kthehet këtu më pas, do të gjejë tokë të djegur. Asnjë shtëpi, jo bujqësi, jo asgjë. Ata nuk kanë të ardhme”.
IDF-ja na tha se kishte gjetur hyrje të tunelit të Hamasit dhe vende të lëshimit të raketave në zona të ndryshme bujqësore, duke shtuar se “nevojat operacionale kërkojnë që këto vende të shkatërrohen ose sulmohen”.
“Dëmi mjedisor mund të shkaktohet si pasojë e luftimeve dhe shkëmbimeve të zjarrit”.
Ekspertët e ndihmës kanë frikë se dëmet në bujqësinë e Gazës do të jenë të qëndrueshme.
Konfliktet e mëparshme si ato në Siri dhe Ukrainë kanë treguar se rehabilitimi i tokave bujqësore mund të jetë jashtëzakonisht i vështirë.
Armët e pashpërthyera e bëjnë të rrezikshëm kthimin dhe punën e fermerëve. Ekziston gjithashtu sfida e pastrimit të tokave të kontaminuara dhe rindërtimit të infrastrukturës si uji, energjia dhe sistemet e transportit.
“Qyteti i tendave”
Ndryshimi i fundit i theksuar në Gaza që mund të shihet nga ajri është përhapja e tendave dhe strukturave të tjera të përkohshme për të strehuar njerëzit e zhvendosur në jug.
Zonat e tendave të reja që janë ngritur midis fillimit të dhjetorit dhe mesit të janarit afër kufirit egjiptian mbulonin afërsisht 3.5 km katrorë, ekuivalente me gati 500 fusha futbolli të Premier League.
Imazhet satelitore, të marra më 3 dhjetor dhe 14 janar, tregojnë një ndryshim dramatik – tani pothuajse çdo pjesë e tokës të qasshme dhe të pazhvilluar në një zonë në veriperëndim të Rafahut është kthyer në një strehë për njerëzit e zhvendosur.
Kur filloi fushatën e tij kundër Hamasit, Izraeli u tha palestinezëve që jetonin në veri dhe në qendër të Gazës që të lëviznin në jug për sigurinë e tyre. Shumë prej tyre kanë përfunduar në Rafah dhe përballen me një të ardhme të pasigurt.
Përktheu: Blerta Haxhiu/koha
