Turqia po vazhdon përpjekjet për të gjetur një zgjidhje mes Rusisë dhe Ukrainës për vazhdimin e Marrëveshjes së Drithit. Ekspertët vlerësojnë se besimi mes dy palëve në luftë është tejet i ulët, por kanë shpresë në ndërmjetësimin e Ankarasë.
Marrëveshja historike e drithit Ukrainë-Rusi do të përfundojë këtë javë. Nëse të dyja palët nuk arrijnë ta rinovojnë atë, çmimet e ushqimeve në mbarë botën ka të ngjarë të rriten në dritën e mungesës së furnizimeve të grurit dhe plehrave.
Në një deklaratë të Ministrisë së Mbrojtjes Kombëtare të Turqisë thuhet se ministri Hulusi Akar bashkë me autoritetet përkatëse vazhdojnë të negociojnë dhe të koordinohen për të vazhduar me aktivitetet e marrëveshjes së drithërave, si dhe për ta zgjatur atë në përputhje me marrëveshjen, duke marrë parasysh kërkesat e palëve.
“Në këto bisedime, palëve u kujtohet rëndësia e vazhdimit të kësaj nisme, e cila ka një ndikim pozitiv ndaj njerëzve në mbarë botën dhe dëshmon se të gjitha krizat mund të zgjidhen me vullnet të mirë dhe dialog”, thuhet në njoftim.
Zbatimi i marrëveshjes u mbikëqyr nga Qendra e Përbashkët e Koordinimit të udhëhequr nga Turqia dhe me seli në Istanbul, e mbështetur gjithashtu nga OKB-ja, duke ndihmuar Ukrainën të eksportojë rreth 23 milionë tonë drithëra dhe produkte të tjera ushqimore në tregjet globale.
Kremlini, megjithatë, beson se marrëveshja nuk i dha shumë dobi Rusisë pasi Moska nuk mund të shiste shumicën e mallrave të saj bujqësore për shkak të sanksioneve perëndimore.
Tani, Rusia ka kërkuar “qasje të papenguar në tregjet botërore” përpara se të binte dakord për të zgjatur më tej marrëveshjen.
Por, Eugene Chausovsky, një ekspert i mbrojtjes dhe një analist i lartë në New Lines Institute, është optimist për zgjatjen e marrëveshjes.
“Në përgjithësi, Iniciativa e Drithit e Detit të Zi ka qenë e vetmja marrëveshje e madhe diplomatike që ka përfshirë Rusinë dhe Ukrainën që nga fillimi i luftës dhe ka dëshmuar të jetë shumë elastike pavarësisht sfidave dhe pengesave të shumta, kryesisht për shkak të ndërmjetësimit të Turqisë dhe të OKB-së”, thotë Chausovsky për TRT World.
Nga ana tjetër, Gregory Simons, një profesor i asociuar në Institutin për Studime Ruse dhe Euroaziatike në Universitetin e Uppsala, ka një mendim tjetër.
“Është pak më e pasigurt nëse do të kalojë edhe një herë. Besimi mes palëve ndërkuftuese (direkt dhe indirekt) është edhe më i ulët që nga hera e fundit që u zgjerua”, thotë Simons.
Simons, megjithatë, beson se “Turqia mund të jetë edhe një herë faktori kyç për të parë rinovimin e marrëveshjes”.
Të përfshirë në një luftë brutale për më shumë se një vit, Ukraina dhe Rusia kanë shumë ngjashmëri, duke filluar nga feja në histori.
Dy kombet ortodokse sllave janë gjithashtu në mesin e pesë vendeve më të mëdha eksportuese të grurit. Megjithatë, në muajt e parë të konfliktit, të dy vendet nuk mund të shisnin grurin dhe prodhimet e tjera bujqësore në tregjet globale, siç kishin bërë para luftës.
Në kulmin e konfliktit, Turqia vitin e kaluar mori përsipër detyrën e ndërmjetësimit midis Moskës dhe Kievit. Ndërkohë që bota po përballej me mungesën e drithit dhe një krizë urie të afërt me përmasa biblike, ndërmjetësimi turk dha fryt në formën e Iniciativës për drithërat e Detit të Zi, e cila siguroi furnizimin me drithëra për vendet në nevojë, veçanërisht në jugun global dhe rajone të tjera.
Roli i Turqisë
Simons beson se rinovimi i marrëveshjes kërkon shumë përpjekje dhe “diplomaci shumë të aftë, diçka për të cilën Perëndimi është i paaftë në këtë fazë”. Por, profesori mendon se Turqia, e cila “po përsos diplomacinë” në konfliktin e Ukrainës, mund t’i bindë të dyja palët të zgjasin marrëveshjen.
“Ne po punojmë shumë për zbatimin e qetë dhe zgjatjen e mëtejshme të marrëveshjes së grurit të Detit të Zi,” tha Mevlüt Çavuşoğlu, ministri i jashtëm turk, gjatë një fjalimi në Konferencën e OKB-së për Vendet më pak të zhvilluara në Doha, Katar javën e kaluar.
Duke marrë parasysh vazhdimin e tensioneve midis Perëndimit dhe Rusisë, do të ketë “një proces shumë të vështirë pazaresh” për të zgjatur marrëveshjen në negociatat e ardhshme, thotë Simons.
Turqia ka interesat e saj për sa i përket rolit të saj si një fuqi balancuese në marrëdhëniet ndërkombëtare, duke rritur imazhin e saj global si një ndërmjetës i ndershëm, sipas Simons. Si rezultat, si në arritjen e marrëveshjes vitin e kaluar, diplomacia turke mund t’i bindë edhe një herë të dyja palët që të pajtohen për ta zgjatur atë, thotë ai.
